De
invloed van de mens op onze aardbol is nu al zo groot, dat wetenschappers een
heel historisch tijdperk naar ons willen vernoemen: het Antropoceen. Waar ze
het niet over eens zijn, is wanneer dit tijdperk begon. Toen we van
jager-verzamelaars evolueerden tot landbouwers? Of aan het begin van de
industriële revolutie, toen we zoveel CO2 begonnen te produceren dat
het volledige klimaat er onder lijdt? Toch is er nog een menselijke
verwezenlijking die zijn plaats in het rijtje mogelijkheden verdient: plastic.
In
de jaren na de eerste wereldoorlog bloeide de chemische industrie op. Het is in
die periode dat plastic zijn intrede maakte in ons alledaagse leven en het is
er sinds toen ook niet meer uit weg te denken. Van winkelzakjes tot speelgoed
en CD’s, je kan het zo gek nog niet bedenken of er zit wel een vorm van plastic
in. Omdat plastic zo slecht afgebroken wordt in de natuur, betekent dat ook dat
ál het plastic dat sinds toen geproduceerd is, ook nu nog bestaat. En er komt
alleen maar bij. Elk jaar wordt wereldwijd zo’n 300 000 ton plastic
geproduceerd. Een deel hiervan vindt onvermijdelijk zijn weg naar rivieren en
zo naar onze zeeën en oceanen.
‘Omdat plastic slecht afgebroken wordt in de natuur,
bestaat al het plastic dat ooit geproduceerd werd ook nu nog.’
Naar
schatting 80% van alle afval in de oceanen bestaat uit plastic. Daar wordt het
door de grote stromingen meegevoerd waardoor het zich opstapelt op vijf
plaatsen, de zogenaamde ‘gyres’. Hoewel heel wat discussie bestaat over de
exacte grootte van deze afvaleilanden (sommige bronnen spreken over de grootte
van Texas), twijfelt niemand er aan dat ze weldegelijk bestaan. Plastic wordt
niet, zoals etensresten of natuurlijke materialen, biologisch afgebroken. Onder
invloed van zonlicht en het zoute water wordt het wel opgesplitst in kleinere,
afgeronde stukjes. Dit heeft tal van gevolgen voor de oceaanbewoners. Dieren
kunnen enerzijds verstrikt raken in de grote brokken, zoals netten of zakjes.
Anderzijds lijken de kleine stukjes voor heel wat beestjes op voedsel, waardoor
ze gemakkelijk opgepikt worden door vissen of vogels. Omdat plastic vaak
giftige stoffen bevat, kan het de dieren niet alleen verstikken, maar ook
vergiftigen. Het plastic komt terecht in kleine dieren zoals garnaaltjes en
schelpdieren, die vervolgens gegeten worden door kleine visjes, die dan op hun
beurt verorberd worden door grote vissen, … en voor je het weet ligt zo’n vis
klaargemaakt op je bord.
.jpg) |
| Albatros met plastic in zijn lichaam |
Het
plastic in de oceaan blijft niet altijd mooi op zijn plaats, het spoelt ook wel
eens aan. Kamilo Beach in Hawaï bijvoorbeeld heeft de twijfelachtige reputatie
het meest vervuilde strand ter wereld te zijn. Het was dan ook hier dat
wetenschappers ontdekten dat plastic ook een deel kan worden van rotsen en
gesteenten. Door de kampvuurtjes die er regelmatig ontstoken werden, smolt het
aanwezige plastic. Samen met schelpen, zand, hout en andere materialen worden
zo ‘plastiglomeraten’ gevormd, zoals je kan zien in de foto hieronder. Hoewel
dit slechts één voorbeeld is, is afval overal ter wereld op stranden en
kustlijnen terug te vinden. De wetenschappers geloven dan ook dat
plastiglomeraten wereldwijd voorkomen. Overal waar op stranden gekampeerd
wordt, waar er afval (bewust of onbewust) verbrand wordt of waar lava de
stranden kan bereiken, kan plastic opgenomen worden in het aanwezige gesteente.
 |
| Bron: GSA today |
Omdat
de plastiglomeraten heel wat zwaarder zijn dan het plastic zelf, zakt het veel
makkelijker naar de bodem van de oceaan. Daar kan het, net zoals andere
materialen, een laag vormen en zo opgenomen worden in het geologisch archief
van de aarde. Het zou dus best eens kunnen dat ons tijdperk binnen duizenden
jaren gekenmerkt wordt door het laagje in de rotsen waar plasticdeeltjes in
voorkomen. Een dubieuze eer die we misschien liever zouden vermijden. Maar hoe?
Naar
schatting zou er tegen 2020 zo’n 7 250 000 ton plastic ronddrijven op de vijf
grote afvalvlaktes in de oceanen. Charles Moore, de ontdekker van de ‘Great
Pacific Garbage Patch’, schatte dat het meer dan 80 000 jaar zou kosten om al
dat afval op te kuisen, laat staan dat het betaalbaar zou zijn. Een 19-jarige
student uit Nederland zou hiervoor echter een oplossing gevonden hebben. Hij
ontwierp een schip dat dankzij de kracht van de oceaanstromingen en de zon meer
dan 99% van al het plastic kan opruimen in slechts vijf jaar tijd. Volgens zijn
berekeningen zou deze opruimactie zelfs winstgevend kunnen zijn als het plastic
opnieuw verkocht en gerecycleerd kan worden.
Gelukkig
zijn jonge creatievelingen bezig met zulke oplossingen, want geef toe, we
willen toch niet in de geschiedenisboeken terecht komen als de beschaving die
de oceanen vervuilde en die gekenmerkt wordt door het laagje met
plasticdeeltjes in de rotsen?
Meer weten?
