Zomer - herfst - ... lente?

In de Verenigde Staten zullen ze zich de winter van 2013-2014 nog lang herinneren, want zo’n extreme koude komt niet zo vaak voor. Reden genoeg voor Donald Trump om op Twitter hardop te twijfelen aan de klimaatsopwarming, zoals je hieronder kan zien. Maar bij ons is het deze winter wel verbazingwekkend warm. Maar hoe komt dat toch, al die rare temperatuurverschijnselen? Warmt de aarde nu op, of zijn we onderweg naar een volgende ijstijd?

Tweet van Donald J. Trump op 1 januari 2014

Laat ons duidelijk zijn, Donald Trump heeft het mis. De winter in de VS is dit jaar inderdaad extreem koud, maar het is belangrijk om een verschil te maken tussen het weer en het klimaat. Hoewel het weer nu rare sprongen maakt, hoeft dat niet te betekenen dat dat volgend jaar opnieuw zo gaat zijn. Het weer is een tijdelijk verschijnsel op een klein gebied en kunnen we relatief goed voorspellen met weermodellen. Het klimaat daarentegen is het gemiddelde weer over een veel grotere tijdspanne en gebied. Met andere woorden, het is niet omdat het weer in de VS momenteel slecht is, dat daarom het klimaat afkoelt.

'De winter in de VS is dit jaar inderdaad extreem koud, maar het is belangrijk om een verschil te maken tussen het weer en het klimaat'

Het weer op onze aarde wordt door verschillende factoren bepaald, en één belangrijke factor zijn de ‘jet streams’. Deze snelwegen in de lucht vormen de grens tussen de koude lucht boven de polen en de warmere lucht richting de evenaar en razen aan soms meer dan 350 km/uur rond. Eén van deze straalstromen kronkelt rond de noordpool van west naar oost (dezelfde richting als de draaiing van de aarde) en kan enkele honderden kilometers breed zijn. Die wordt de ‘polar vortex’ genoemd. Dit winterseizoen is de snelheid van deze polaire straalstroom echter heel wat gedaald, waardoor hij minder stabiel is en dus veel grotere kronkels vertoont. Daardoor kan de koude lucht van de noordpool nu veel dieper doordringen dan normaal. Boven Noord-Amerika hing deze winter dan ook zo’n grote bubbel koude lucht, zoals je kan zien in de figuur hieronder. En omdat de polaire straalstroom zwakker is dan normaal, verplaatst die bubbel zich ook niet zo makkelijk. Het feit dat het hier in Europa dan weer warmer is dan normaal, is een kwestie van ‘geluk’ hebben dat in onze regionen de straalstroom net meer afwijkt naar het noorden en de koude lucht dus net bij ons vandaan houdt. De volgende keer dat we te maken krijgen met een zwakke straalstroom zou het dus net omgekeerd kunnen zijn en zou Europa het wel eens heel koud kunnen krijgen.

Afbeelding van de polaire straalstroom van NASA's Goddard Space Fligth Center

De oorzaak voor de onstabiliteit van de straalstroom is de opwarming van de Noordpool. Die warmt namelijk sneller op dan de rest van de aarde, waardoor het temperatuurverschil tussen de Noordpool en de tropen daalt en de straalstroom dus minder kracht heeft. Onderzoek bij NASA wijst uit dat die snellere opwarming er waarschijnlijk komt door het transport van energie naar de polen door grote weersystemen [1], maar helemaal zeker zijn ze daar nog niet van. Door dit fenomeen ligt de temperatuur op de Noordpool wel al 2°C hoger dan in de jaren 1960, terwijl de aarde gemiddeld maar 0.7°C opwarmde sinds 1900.

We moeten ons er vooral van bewust zijn dat één koude of warme winter niets zegt over het klimaat. Het is niet omdat het klimaat opwarmt, dat het weer ook altijd warmer zal zijn. Wel zal dat weer extremer worden, en zullen we wereldwijd onder andere met meer overstromingen, droogtes en tropische stormen te maken krijgen. En dus ook extreme weersfenomenen zoals deze winter kunnen vaker voorkomen. Het is alleen belangrijk dat we ‘weer’ en ‘klimaat’ niet verwarren. De grote verschillen tussen Europa en de VS moeten we dus niet interpreteren als een ‘global cooling’ (= klimaat) maar wel als een waarschuwing voor het extremer worden van ons weer.

De ‘global warming bullshit’ mag dan wel heel duur zijn, als er niet snel iets verandert zal de klimaatsopwarming alleen maar grotere gevolgen hebben…